Ljósleiðari Borgarbyggðar

VIð þessari spurningu er ekki eitt rétt svar. Til þess að meta þetta eru tvö megin atriði sem gott er að hafa í huga: 1. Eru húsin og verða þau um fyrirsjáanlega framtíð í eigu sama aðila? Þetta atriði er mikilvægt vegna þess að um hverja tengingu (og þar með hvert stofngjald) er veitt ein fjarskiptaþjónusta og þar er einn greiðandi af þeirri þjónustu. Það hefur í för með sér að t.d. ef sumarhúsið verður selt frá íbúðarhúsinu (eða leigt út í langtímaleigu) þarf eigandi íbúðarhússins annað hvort að "klippa" sumarhúsið frá sinni tengingu/þjónustu við söluna/leiguna, nú eða greiða fyrir alla fjarskiptaþjónustu hinna nýju eigenda sumarhússins um ókomna tíð. 2. Hversu langt er á milli sumarhússins og íbúðarhússins ? Við fyrstu sýn getur það virst mikið að greiða stofngjald fyrir sumarhúsið auk "því sem næst raunkostnaðar við lagningu á heimtaug" þess húss. Ef betur er að gáð má vel vera að það kosti meira að leggja "sjálfstæða" lögn á milli húsanna tveggja í stað þess að nýta einingaverð verktaka Borgarbyggðar innan verkefnisins og fá lagða aðskilda heimtaug fyrir sumarhúsið. Ef vegalengd á milli húsa fer yfir um það bil 100metra þarf að leggja ljósleiðara á milli húsanna hvort sem er, til þess að gæði haldist mikil í sumarhúsinu, og þar með hækkar kostnaður, enda vinna við ljósleiðara og tengingu hans kostnaðarsöm. Að sama skapi, ef vegalengd er undir 100metrum á milli húsanna eru allar líkur á því að tölvusnúra (CAT5), sem mun einfaldara og ódýrara er að leggja, dugi til þess að gæði haldist mikil. Tæknilega er ekkert því til fyrirstöðu að kaupa eina tengingu fyrir bæði húsin. Þá yrði hún afhent í íbúðarhúsinu. Lögnin yfir að sumarhúsinu væri þá í eigu, umsjón og rekstri eigenda húsanna og ljósleiðarakerfinu í raun óviðkomandi. Þeir sem dvelja í sumarhúsinu geta notið allra fjarskiptalegra gæða sem er í boði í íbúðarhúsinu. Í raun væri sumarhúsið ígildi herbergis í húsinu þar sem snúra lægi á milli rýma hússins. Kostur þess að kaupa eina tengingu er einkum sá að þá þarf einungis að kaupa eina fjarskiptaþjónustu og þar með greiða mánaðargjald af einni þjónustu. Ókostur þess að kaupa eina tengingu, auk þess sem að ofan er nefnt, er sá að greiðandi af þjónustunni greiðir einnig fyrir notkun í sumarhúsinu og hefur takmarkaða getur til að stýra þeirri notkun.

Ljósleiðari Borgarbyggðar og þar með upplýsingar á þessari heimasíðu eiga eingöngu við um fyrirhugað ljósleiðarakerfi í og eiga því ekki við um framkvæmdir Mílu, Gagnaveitu Reykjavíkur né annarra í Borgarnesi.

Þjónustuveita er fyrirtæki sem selur fjarskiptaþjónustu svo sem farsíma-, internet,-, sjónvarps- og heimasíma þjónustu. Dæmi um þjónustuveitu er Símafélagið, Síminn, Vodafone og 365. Ljósleiðarinn er flutningsleið fjarskipta. Til þess að nýta hann þarf að kaupa fjarskiptaþjónustu frá þjónustuveitu. Hver og einn notandi sem hefur aðgang að ljósleiðara getur valið við hvaða þjónustuveitu hann verslar og einnig hvaða þjónustu hann velur að kaupa.

Verkefninu er skipt upp í 18 áfanga. Eftir að hverjum áfanga er lokið að fullu geta notendur þess áfanga pantað sér fjarskiptaþjónustu um ljósleiðarann. Þegar búið er að ganga frá öllum tengingum í tilteknum áfanga er þjónustuveitum sendar upplýsingar um þau heimili og fyrirtæki sem tilheyra viðkomandi áfanga og upplýsingar um að þau séu tilbúin. Þá skrá þjónustuveiturnar heimilin inn í sín afgreiðslukerfi og eru tilbúin að taka á móti pöntunum á fjarskiptaþjónustu.

Mjög misjafnt er hvort að leggja þarf innanhúslagnir og í hversu miklu mæli. Algeng útfærsla er að sá endabúnaður sem þjónustuveitur útvega (router) séu notaður til að dreifa interneti þráðlaust um húsið. Í mörgum tilfellum er router því einfaldlega hafður nærri þeim stað þar sem ljósleiðarinn kemur inn í húsið. Til þess að fá sjónvarpsþjónustu um ljósleiðarann þarf að tengja sjónvarpsmóttakara við routerinn. Það er gert með tölvusnúru (CAT5) sem liggur þá á milli routers og sjónvarpsmóttakarans. Til þess að geta nú setið í sófanum fyrir framan sjónvarpið og skipt frá einni sjónvarpsstöð yfir á aðra er heppilegt að sjónvarpsmóttakarinn sé í námunda við sjónvarpið enda stjórnar hann því á hvað er horft hverju sinni. Því þarf oft á tíðum að leggja tölvusnúru frá þeim stað þar sem router-inn er staðsettur og að sjónvarpinu. Það sama gildir í raun um heimasíma ef slík þjónusta er keypt. Heimasíminn þarf að tengjast router-num og ef hann er staðsettur annarsstaðar en heimasíminn þarf að leggja snúru þar á milli.

Eftir að búið er að ganga frá ljósleiðaranum inn fyrir húsvegg er ljósleiðarinn tilbúinn til notkunar. Ef leggja þarf innanhúslagnir t.d. frá inntaksstað ljósleiðara að sjónvörpum er slíkt á hendi húsráðanda. Gott getur verið að ráðfæra sig við rafvirkja hússins um mögulegar fyrirliggjandi lagnaleiðir og jafnvel fá góð ráð frá rafvirkja eða sambærilegum aðila um það hvernig heppilegast er að standa að innanhúslögnum.

Ferlið er eftirfarandi: 1.Notandi pantar þjónustu frá þjónustuveitu. 2.Þjónustuveita pantar ljósleiðara. 3. Afgreiðsla ljósleiðarans fer fram og tilkynnir þjónustuveitunni að allt sé klappað og klárt. 4.Fulltrúi þjónustuveitunnar ýmist kemur á staðinn til notandans eða sendir honum endabúnað. Þjónustan er tilbúin. Eðli málsins samkvæmt getur þetta ferli tekið nokkra daga og jafnvel vikur. Leitast er við að afgreiða tengingar hratt og örugglega. Hver aðili í keðjunni getur hins vegar ekki ábyrgst viðbragðstíma hvors annars.

Fjarskiptaþjónusta um ljósleiðara getur verið mismunandi. Þjónustuveitur bjóða upp á heimasíma, Internet eða sjónvarpsþjónustu, nú eða bjóða þetta allt saman. Viðmót í sjónvarpsþjónustu er mismunandi á milli þjónustuveita og einnig getur gagnahraði internetsins verið mismunandi. Það er því um að gera að spyrjast fyrir um þá þjónustu sem þær bjóða svo sem gagnahraða, fjölda sjónvarpsstöðva og svo framvegis. Það eru engar spurningar rangar í þessum efnum.

Ljósleiðarakerfið er svokallað opið aðgangskerfi. Það þýðir að öllum þjónustuveitum er frjálst að veita sinni fjarskiptaþjónustu inn á ljósleiðarakerfið. Um leið opnar það möguleika á því að prófa mismunandi þjónustuveitur eða þá að skipta frá einni yfir í aðra ef að þjónusta uppfyllir ekki væntingar. Það er ekki flókið að skipta um þjónustuveitur. Þú segir einfaldlega upp þeirri þjónustu sem þú hefur og pantar hjá þeirri þjónustu sem þú villt fá í staðinn. Rétt er þó að benda á að skoða hvort að binding er fólgin í þeim samningum sem gerðir hafa verið.

Ljósborg stjórnar því hvaða þjónustuveita hefur aðgang að ljósþráðum hvers heimilis. Ef notandi velur að versla við þjónustuveitu A fær sú þjónustuveita ljósþráðinn sem liggur til notandans til afnota. Ef notandi velur nú að skipta yfir til þjónustuveitu B flytur Ljósborg ljósþráðinn yfir í búnað þjónustuveitu B sem þá getur veitt sína fjarskiptaþjónustu um ljósþráðinn. Flóknara er það ekki.

Þegar ljósleiðarinn er tilbúinn og tilkynning þess efnis birtist á www.ljosborg.net er ekkert því til fyrirstöðu að panta þjónustu. Þjónustuveiturnar taka á móti slíkum pöntunum. Þjónustuveiturnar sjá alfarið um samskipti vegna ljósleiðarans. Til þess að panta þjónustu þarft þú því einungis að velja þér þjónustuveitu og panta hjá henni þá fjarskiptaþjónustu sem hentar þér. Rétt er að benda á að þarfir notenda eru mismunandi. Það getur því verið gott ráð að afla tilboða frá fleiri en einni þjónustuveitu og bera saman verð, gagnahraða og gæði þeirrar þjónustu sem þær bjóða.

Í hverjum áfanga eru talsvert mörg heimili auk þess sem að hverjum áfanga tilheyrir hluti stofnkerfisins. Því getur liðið nokkur tími frá því að búið er að ganga frá ljósleiðara inn á tilteknu heimili þar til viðkomandi áfangi sem það tilheyrir er tilbúinn. Til þess að fylgjast með því hvenær tiltekinn áfangi er tilbúinn að fullu er gott að kíkja inn á www.ljosborg.net öðru hverju. Þar verða birtar upplýsingar jafnóðum og tilteknir áfangar klárast og eru þar með tilbúnir.

Það er ekki óeðlilegt að flækjast svolítið um allt það sem í boði er. Það á ekki síst við þegar verið að að byrja að kaupa sér slíka þjónustu því þá vantar viðmið. Allskyns sjónvarpspakkar, mismunandi niðurhal og svo framvegis. Það er engu að síður þess virði að velta því vel fyrir sér hver þörfin er. Það getur verið klókt að byrja smátt. Kaupa tilteknar grunnþjónustur, svo sem grunnpakka í sjónvarpi og bæta svo frekar við ef þörf er á. Það sama gildir um internetið. Flestar þjónustuveitur bjóða upp á góðar „Mínar síður“ þar sem hægt er að fylgjast með notkun dag frá degi og átta sig á því hver raunþörfin er miðað við notkun.

Það getur skipt töluverðu málið við hvaða þjónustuveitu verslað er. Virk og öflug samkeppni er á þessum markaði og því er um að gera að vega og meta hvaða þjónustuveita þjónar best þörfum hvers og eins. Helstu matsþættir gætu verið verð, þjónusta og gæði. Eins kunna aðrir þættir að spila inn í eins og viðbragð við bilunum, vöruframboð og svo framvegis.

Ljósborg er ekki þjónustuveita. Ljósborg á einungis og rekur ljósleiðarakerfið, þ.e. pípurnar sem þjónustan fer um. Ljósborg veitir ekki sjónvarps, internet eða símaþjónustu. Öll samskipti vegna þeirrar þjónustu sem notandi kaupir fara því fram á milli notandans og viðkomandi þjónustuveitu sem hann verslar við.

Hverjum og einum er frjálst að velja það að vera með. Fjarskipti gegna æ stærra hlutverki í daglegu lífi bæði heimila og fyrirtækja. Með verkefninu er verið að endurnýja grunnkerfi fjarskipta. Um sambærilegt grunnkerfi er að ræða eins og raf-dreifikerfi og neysluvatnsveitu. Með því að taka þátt í verkefninu er tryggt að viðkomandi tengistaður hafi fjarskiptatengingu til áratuga óháð tækniframförum.

Ef upp koma vandamál með fjarskiptaþjónustu, nú eða notandi þarf að fá leiðbeiningar eða upplýsingar um þá þjónustu sem hann kaupir hringir viðkomandi í þá þjónustuveitu sem hann er í viðskiptum við. Í lang flestum tilfellum geta þjónustuveiturnar leyst úr því sem um ræðir. Ef t.d. bilun snýr að ljósleiðarakerfinu hefur þjónustuveitan samband við Ljósborg og tilkynnir bilanir. Einstaka notendur eiga því í öllum tilfellum að snúa sér til sinnar þjónustuveitu ef eitthvað bjátar á eða skortur er á upplýsingum.

Ljósleiðarinn er GPON, 100Mbps og 1000Mbps(1Gbps) ljósleiðari og jafnvel 10Gbps ef út í það er farið. Ljósleiðarakerfið er P2P (punkt í punkt) kerfi þar sem hver notandi hefur sinn einkaþráð frá tengistað að einni af tengimiðjum kerfisins. Þjónustuveitur, þ.e. þær sem selja sjónvarps og símaþjónustu ráða því alfarið hvaða gagnahraða og fjarskiptatækni þau nota til þess að koma gögnum til sinna viðskiptavina. Ljósleiðarakerfið er því uppbyggt á þann hátt að það stenst tímans tönn, gerir ekki upp á milli fjarskiptatækni og hefur ekki innbyggt hindranir sem henta einni tækni betur en annarri.

Ljósleiðari er glerþráður ætlaður til að flytja gögn, ekki ósvipað vatnsröri sem ætlað er að flytja vatn nú eða rafstrengur sem ætlaður er til að flytja rafmagn. Endar ljósleiðarans eru tveir. Annar endinn er á tengistað (heimili, fyrirtæki, sumarhús), hinn endinn er í einni af tengimiðjum kerfisins. Tengimiðjurnar eru tengdar við aðra ljósleiðara í eigu ýmissa fjarskiptafélaga sem eru hluti af fjarskiptakerfi landsins. Í tengimiðjum setja fjarskiptafélög sem selja fjarskiptaþjónustu upp sinn búnað og veita inn á ljósleiðarann þá þjónustu sem hver og einn viðskiptavinur kaupir. Um ljósleiðarann geta notendur þar með keypt sjónvarpsþjónustu, internetþjónustu og símaþjónustu af því fjarskiptafélagi sem velur að veita sína þjónustu inn á kerfið og viðskiptavinur velur að versla við.

Fjarskiptainnviðir í dreifðum byggðum sveitarfélagsins anna ekki þeirri fjarskiptaþörf sem nútíminn krefst. Hvorki stjórnvöld, fjarskiptafélög, sveitarfélagið né aðrir hafa þá lögbundnu skildu að endurnýja þessa innviði. Árið 2015 ákvað sveitarstjórn Borgarbyggðar að athuga hvort að hægt væri að finna flöt á því að leggja ljósleiðarakerfi fyrir íbúa í dreifbýli. Niðurstaða varð sú að ef stjórnvöld, íbúar og sveitarfélagið legðist á eitt væri verkefnið framkvæmanlegt. Verkefnið er að lang stærstum hluta fjármagnað fyrir opinbert fé. Stofngjald notenda var hins vegar nauðsynlegt til að brúa bilið að fullu.

Ljósborg leggur eingöngu flutningsleið fjarskipta, þ.e. ljósleiðarann sjálfan. Í kerfi Ljósborgar er enginn fjarskiptabúnaður sem stjórnar, stýrir eða hefur áhrif á þá fjarskiptaþjónustu sem fjarskiptafélögin velja að selja sínum viðskiptavinum. Ef fjarskiptafélag velur að breyta sinni tækni, auka hraða gagna eða bjóða upp á nýja þjónustu sem við hugsanlega þekkjum ekki í dag, þá flytur ljósleiðarinn þau gögn eftir sem áður. Ljósleiðari Ljósborgar er því óháður því að t.d. fjarskiptafélög velji að nota mismunandi fjarskiptatækni til að koma gögnum til sinna viðskiptavina.

Í hönnun kerfisins er töluverður aukaforði af ljósleiðaraþráðum. Það er gert til þess að hægt sé að bæta við nýjum notendum við síðar. Þessi forði er hins vegar ekki óþrjótandi og því er ekki hægt að svara því með óyggjandi hætti að um aldur og æfi verði hægt að tengjast kerfinu á einfaldan hátt.

Lagning á ljósleiðaraverkefninu er átaksverkefni. Verkefnið nýtur fjárstuðnings frá stjórnvöldum og er til þess ætlaður að byggja upp kerfið á stuttum tíma. Eftir að kerfið er komið í jörð nýtur það ekki fjárstuðnings lengur. Engu að síður njóta „nýir“ notendur þess að stofnkerfið er komið í jörð. Lagnaleið frá stofnkerfi að tengistað getur verið mjög mismunandi. Til þess að gæta jafnræðis greiðir því hver og einn því sem næst raunkostnað við lagningu á sinni heimtaug. Rétt er að benda á að mikil samlegð getur falist því því að plægja ljósleiðaraheimtaug í jörð samhliða öðrum lögnum svo sem neysluvatns-, rafmagns eða öðrum lögnum. Því er vert að skipuleggja slíka vinnu vel áður en haldið er af stað.

Hægt er að sækja um að taka þátt í verkefninu með því að fylla út umsókn sem er hér á síðunni, undirrita hana og skila inn á skrifstofu sveitarfélagsins fyrir tilsettan tíma. Velja þarf rétt umsóknareiðublað eftir því hvort að tengistaður uppfyllir skilyrði um fasta búsetu/heilsársstarfsemi E-1, nú eða ekki. Ef ekki, þá er eyðublað E-2 notað.

Ljósleiðarakerfið getur flutt sjónvarps-, internet-, símaþjónustu og aðra fjarskiptaþjónustu sem framtíðin ber í skauti sér.

Ljósleiðarakerfi Ljósbrogar er „opið aðgangskerfi“. Það merkir að öllum þjónustuveitum stendur til boða aðgangur að kerfinu á jafnræðisgrunni. Frá kerfismiðjunum liggur ljósþráður til allra notenda, einn til hvers notanda. Ef íbúa velur að versla við fjarskiptafélag A fær það fjarskiptafélag ljósþráð viðkomandi íbúa til afnota og sendir þá fjarskiptaþjónustu sem íbúinn velur að versla til hans. Íbúinn getur því valið við hvern hann verslar.

Ef íbúi sem er í viðskiptum við fjarskiptafélag A en af ótilgreindum ástæðum vill skipta yfir til fjarskiptafélags B er það hægt. Þá fær fjarskiptafélag B ljósþráð íbúans til afnota í stað fjarskiptafélags A. Þó ber að geta þess að í samningsskilmálum á milli íbúa og fjarskiptafélags kunna að vera ákvæði um binditíma sem vert er að gefa gaum þegar íbúi velur sér fjarskiptafélag til að versla við.

Boð Ljósborgar til eigenda sumarhúsa um þátttöku í verkefninu gildir hér og nú. Hvort hægt verði að tengjast kerfinu síðar verður framtíðin að leiða í ljós. Það er því ekki í boði að greiða eingöngu stofngjaldið og hafa þar með ótakmarkaða heimild til þess að tengjast kerfinu um ókomna framtíð.

Hver og einn notandi fær sinn ljósleiðaraþráð frá tengistað að kerfismiðju. Það er enginn munur á þeim ljósleiðara sem lagður er fyrir sumarhús eða aðrar byggingar.

Ljósleiðaraverkefnið er að stórum hluta fjármagnað með opinberu fé. Því fjármagni er fyrst og fremst veitt í verkefnið til að bæta búsetu og starfsskilyrði íbúa og fyrirtækja í sveitarfélaginu. Þetta fjármagn má því ekki nota til þess að niðurgreiða tengingar við t.d. sumarhús. Sveitarstjórn tók hins vegar þá ákvörðun að bjóða eigendum sumarhúsa og annarra húsa sem ekki uppfylla skilyrði um fasta búsetu eða heilsársstarfsemi að taka þátt í verkefninu. Sú þátttaka byggir á því að þátttakan valdi ekki teljandi kostnaðarauka við verkefnið og jafnræðissjónarmiða sé gætt. Þess vegna greiða eigendur sumarhúsa því sem næst raunkostnað við lagningu á þeirra heimtaug frá stofnkerfinu.

Ljósleiðaraaðgangskerfið er hugsað á þann hátt að hver og einn notandi fái sinn ljósþráð. Hver ljóstenging er takmörkuð við einn viðskiptavin. Eigandi þess tengistaðar sem er skráður fyrir tengingunni getur einn pantað sér fjarskiptaþjónustu og er þar með greiðandi af allri þeirri þjónustu sem um ljóstenginguna er keypt.

Slík þjónusta fellur undir lög um fjarskipti nr. 81/2003. Tæknilega er ekkert þessu til fyrirstöðu. Hins vegar ber að geta þess að núverandi verðskrá er miðuð við að kaupandi þjónustu sé eini notandi hennar. Um leigu á ljósleiðara (black fiber) í öðrum tilgangi t.d. virðisaukandi þjónustu, gilda önnur lögmál í heimi fjarskipta.

Lagning ljósleiðara í dreifðar byggðir í Borgarbyggð er lang stærsta verkefni þessarar tegundar á landsvísu. Nánar tiltekið er umfang þess meira en tvöfalt í umfang þess sem á eftir kemur. Fjármögnun verkefnisins er samvinnu verkefnið íbúa, sveitarfélagsins og stjórnvalda og fjárframlag stjórnvalda byggir á fleiri en einu ári. Það er því sama hvort litið er til fjármögnunar eða umfangs að mjög erfitt yrði að klára verkefnið á einu ári. Það var þó ákveðið að hefja ekki framkvæmdir fyrr en séð væri fyrir hvernig því lyki. Sú ákvörðun að hefja verkið felur því í sér að innan um það bil þriggja ára verður búið að leggja ljósleiðara í dreifðar byggðir í Borgarbyggð.

Undirbúningur að verkefninu er langt á veg kominn. Stefnt að því að bjóða verkefnið út um mitt árið 2018 og hefja framkvæmdir í beinu framhaldi. Verkefnið verður unnið á þann hátt að einn áfangi er unninn í einu og hann fullkláraður. Stefnt er að því að tveir til þrír áfangar verður full hannaðir hverju sinni, þ.e. þeir áfangar sem þá næstir eru í vinnslu. Í þeim undirbúningi felst m.a. endanlegt lagnaleiðaval, val á inntaksstað ljósleiðara og um leið gefst íbúum kostur á að sækja um ljósleiðarann. Að loknu útboði er stefnt að því að framkvæmdir standi yfir í einu, samhangandi verkefni þar til síðasta heimili í dreifðri byggð í Borgarbyggð hefur verið tengt.